تعارض استصحاب و احتیاطتعارض استصحاب و احتیاط، تنافی میان مدلول استصحاب و احتیاط را می‌گویند. ۱ - تعریفتعارض استصحاب و احتیاط، از اقسام تعارض اصول عملی و به معنای تنافی میان مؤدای اصل استصحاب و احتیاط در موردی خاص است. این تعارض، در فرض وجود علم اجمالی است. ۲ - مثالبرای مثال، مکلف ، به وجوب نماز جمعه در زمان حضور معصوم علیه‌السّلام یقین ، ولی نسبت به وجوب نماز جمعه یا نماز ظهر در زمان غیبتشک دارد؛ در این جا، از طرفی به ملاحظه حالت گذشته، جای اجرای اصل استصحاب است که طبق آن، به وجوب نماز جمعه حکم می‌شود، و از طرف دیگر، به ملاحظه علم اجمالی، مکلف باید احتیاط نموده و هر دو را به جا آورد. بنابراین، از سویی، به واسطه اجرای استصحاب نمی‌توان بین ظهر و جمعه جمع نمود، و از سوی دیگر، به واسطه اجرای احتیاط، باید بین این دو جمع کرد. اصولیون معتقدند در این گونه موارد، استصحاب بر اصل احتیاط مقدم است. درباره چگونگی تقدم، اختلاف وجود دارد: برخی هم چون مرحوم « شیخ انصاری » بر این باورند که تقدم از باب ورود است، اما مرحوم « محقق نایینی » و جمعی دیگر می‌گویند: اگر احتیاط عقلی باشد، استصحاب بر آن وارد است و اگر احتیاط شرعی باشد، استصحاب بر آن حاکم است. در کتاب « فوائد الاصول » آمده است: «و اما نسبة الاستصحاب مع سائر الاصول العملیة من البرائة و التخییر و الاحتیاط و... فقد تقدم: ان الاستصحاب یکون واردا علی الاصول العقلیة و حاکما علی الاصول الشرعیة... فیکون رافعا لموضوع الاصول العقلیة حقیقة بالورود و لموضوع الاصول الشرعیة بالحکومة». [۴]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۵، ص۵۷۲.
[۵]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۵، ص۵۷۶.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۱۵، برگرفته از مقاله «تعارض استصحاب و احتیاط،». |